Immunotherapie bij colorectaal carcinoom
Nieuwe behandelingsvorm kan levensverlengend werken
Gepubliceerd op: 29 maart 2022Sinds eind vorig jaar kan het Slingeland Ziekenhuis immunotherapie bieden aan patiënten met een uitgezaaid colorectaal carcinoom. Dat is kanker aan de dikke darm of de endeldarm die niet meer te genezen is. Bij ruim 35 procent van de patiënten die voor deze behandeling in aanmerking komen, slaat de behandeling voor minimaal twee jaar aan. Internist-oncoloog Rune van de Wetering vertelt erover.
De endeldarm (rectum) kun je beschouwen als het laatste stuk van de dikke darm (colon). “Als de kanker nog plaatselijk is en niet is uitgezaaid, vraagt kanker aan de dikke darm een andere behandeling dan kanker aan de endeldarm”, legt Rune van de Wetering uit. “Is de kanker eenmaal uitgezaaid, dan maken we qua behandeling geen onderscheid meer. We spreken dan van een uitgezaaid colorectaal carcinoom. In deze situatie is genezing vaak niet meer mogelijk en heeft behandeling als doel verlenging van het leven. Dit noemen we ook wel een palliatieve behandeling.”
Waardevol
Er dienen zich voortdurend nieuwe behandelingsvormen van kanker aan. Immunotherapie is een vrij nieuwe behandelvorm, die bij steeds meer vormen van kanker toepassing vindt. Bijvoorbeeld bij huidkanker (in geval van een melanoom), longkanker en blaaskanker. Voor het aanbieden van deze therapie, in combinatie met de soort kanker, heeft een ziekenhuis toestemming nodig van de zorgverzekeraars. Het Slingeland Ziekenhuis mocht al immunotherapie aanbieden aan patiënten met longkanker en blaaskanker. Daar is nu colorectaal carcinoom bij gekomen.
“Daar zijn we blij mee”, zegt Rune van de Wetering. “Want immunotherapie kan bij een deel van de patiënten met een ongeneeslijk colorectaal carcinoom een serieuze levensverlenging bieden. Bij ruim 35 procent van de patiënten slaat de behandeling voor minimaal twee jaar aan. Patiënten en hun naasten ervaren dat als erg waardevol.” De immunotherapie bij colorectaal carcinoom wordt via een infuus toegediend, één keer per zes weken.
T-cellen
Hoe werkt immunotherapie? Rune van de Wetering legt het beknopt uit. “Ons afweersysteem beschermt ons tegen virussen en bacteriën. Ook afwijkende cellen, zoals kankercellen, kunnen door ons afweersysteem worden herkend en vernietigd. Dit gebeurt door de zogeheten T-cellen. Wel heeft ons afweersysteem een veiligheidsmechanisme ingebouwd op deze T-cellen. Daarmee wordt voorkomen dat deze cellen ‘te fanatiek’ worden en ook gezonde lichaamseigen cellen aanvallen. In geval van kanker is het een kankercel gelukt om dat veiligheidsmechanisme in werking te zetten, waardoor de T-cellen ze niet herkennen als afwijkend. Hierdoor kan de kankercel zich verder vermenigvuldigen en uitgroeien tot een tumor. Vanuit die tumor kunnen dan weer uitzaaiingen ontstaan.”
Tot zover hoe kanker ontstaat. Maar wat doet nu immunotherapie? Rune van de Wetering legt uit: “Eenvoudig gezegd: immunotherapie schakelt het veiligheidsmechanisme uit. Daardoor kunnen de T-cellen alsnog kankercellen herkennen en proberen deze te vernietigen. Als dit lukt, rem je de groei van de tumor en de uitzaaiingen.”
Bijwerkingen
Doordat immunotherapie het veiligheidsmechanisme van het afweersysteem uitzet, bestaat wel het risico dat de T-cellen gezonde lichaamscellen gaan aanvallen. Denk aan cellen in de longen, darmen, lever, schildklier, nieren en bijnieren. De belangrijkste bijwerking van immunotherapie is dan ook dat deze organen ontstoken kunnen raken. Maar het risico daarop is klein. En het is doorgaans goed op te vangen met medicatie die het afweersysteem afremt”, aldus Rune van de Wetering.
‘Immunotherapie kan bij een deel
van de patiënten met een
ongeneeslijk colorectaal carcinoom
een serieuze levensverlenging
bieden’
Internist-oncoloog Rune van de Wetering
MMR-eiwitten
Immunotherapie werkt bij uitgezaaide kanker helaas slechts tijdelijk. Het kan uitzaaiingen laten krimpen. Een enkele keer worden de uitzaaiingen zelfs zo klein, dat uitzaaiingen niet meer zijn aan te tonen op een scan, voor langere tijd. Maar vroeg of laat gaan ze toch weer groeien. “Bij aanvang van de therapie doen we een zogeheten nulmeting. Daarbij meten we de omvang van de makkelijkst te meten uitzaaiingen. Die metingen herhalen we van tijd tot tijd, om te kijken of er effect is”, legt Rune van de Wetering uit.
Is immunotherapie een behandelmogelijkheid voor alle patiënten met een uitgezaaid colorectaal carcinoom? “Immunotherapie heeft alleen kans van aanslaan bij een bepaalde groep patiënten. Dat zijn de patiënten met een tekort aan zogeheten MMR-eiwitten. MMR staat voor Mis Match Repair. Deze eiwitten helpen bij het herstellen van per ongeluk ontstane fouten in het DNA bij een celdeling. Bij een tekort aan deze eiwitten ontstaan er veel DNA-afwijkingen in deze cellen. Daardoor kunnen de T-cellen van het immuunsysteem deze cellen herkennen als kankercel. 15 procent van de patiënten met een colorectaal carcinoom heeft een tekort aan MMR-eiwitten. Alleen bij deze 15 procent patiënten heeft immunotherapie een kans om aan te slaan en kan deze therapie gegeven worden.”
Laatst bijgewerkt op: 24 juni 2022
