Minder pijn en angst met een VR-bril
De virtuele wereld leidt de patiënt af
Gepubliceerd op: 25 maart 2024Een VR-bril om pijn en angst te verminderen? Ja, dat kan! Dat concluderen wondconsulent Helga Delfsma en student Puck Rutten op basis van een pilot op de afdeling Maag-, Darm- en Leverziekten van ons ziekenhuis. De patiëntervaringen zijn positief. En dus wordt de bril steeds vaker ingezet – ook op andere afdelingen.
In 2022 deed Helga een pilot met de VR-bril in het Slingeland Ziekenhuis. Ze had toen net de opleiding Integrative Medicine afgerond, waarin het draait om de vraag hoe reguliere en aanvullende zorg elkaar kunnen versterken. Helga: “Bijvoorbeeld bij pijn- en angstvermindering kan je daarbij denken aan ademhalingstechnieken, massage, maar ook aan VR-brillen. Voor de positieve effecten daarvan bestaat wetenschappelijk bewijs.” Helga was overigens niet de eerste in ons ziekenhuis die met een VR-bril aan de slag ging. In 2022 introduceerde SEH-arts Michiel Tebbes met behulp van financiële steun van de Stichting Vrienden, de VR-bril al op de Spoedeisende Hulp.
Een parallelle wereld
Maar laten we beginnen bij het begin: wat is een VRbril nou precies? En hoe werkt hij? Puck legt het uit: “De afkorting VR staat voor Virtual Reality. Met een VR-bril kun je jezelf als het ware onderdompelen in een digitale omgeving. Je bevindt je dan in een andere wereld die zich 360 graden om je heen ontvouwt. Het is alsof je écht aanwezig bent in die virtuele realiteit.” “En precies daar zit voor ons als ziekenhuis de meerwaarde van zo’n bril”, vult Helga aan. “Wij mensen dénken dat we kunnen multitasken, maar dat kunnen we niet echt. Als onze hersenen druk zijn met een activiteit, kunnen ze zich niet tegelijkertijd volop met iets anders bezighouden.
Met een VR-bril op kun je je bijvoorbeeld wanen op een prachtig tropisch strand of diep in de oceaan, omgeven door dolfijnen. Hoe je je hoofd ook beweegt: overal om je heen zie je die andere werkelijkheid. En daar worden je hersenen dus ook door in beslag genomen. Dus als ziekenhuispatiënten zich met een VR-bril in zo’n digitale omgeving bevinden, hebben hun hersenen veel minder de gelegenheid om zich ook bezig te houden met bijvoorbeeld pijnprikkels of angstgevoelens die de behandeling met zich meebrengt.”
Deze patiënt wil tijdens haar ingreep ‘ondergedompeld’ worden in de oceaan. Via de tablet zet Puck het juiste filmpje aan en kan ze – weliswaar zonder de 360-graden-ervaring – meekijken met de patiënt.
Positief resultaat
Die werking leek Helga veelbelovend en dat bracht haar in 2022 op het idee van de eerste pilot. “Ik heb toen geopperd een VR-bril in te zetten op de dialyseafdeling, bij het aanprikken van de shunts. En bij de pijnpoli bij de zogenaamde Qutenza-behandeling. Daarbij worden bepaalde pleisters op een pijnlijke plek aangebracht met als doel: verminderde pijn voor een periode van drie maanden. De Qutenza-behandeling is vrij pijnlijk en we wilden onderzoeken of patiënten die langer konden volhouden met een VR-bril. En dat bleek het geval.”
Op stedentrip of liever naar het bos?
Die positieve bevindingen smaakten naar meer. Helga was dan ook verheugd toen zich in 2023 de mogelijkheid voordeed tot een nieuwe pilot met de VR-bril, namelijk bij de afdeling Maag-, Darm- en Leverziekten (MDL). Inmiddels wist ze ook dat het opzetten van zo’n pilot veel tijd en expertise vergt, dus ze was blij met de hulp van Puck, die toen nog Applied Cognitive Psychology studeerde aan de Universiteit Utrecht. Puck: “De pilot was mijn afstudeerproject. Drie maanden lang, veertig uur per week kon ik onderzoek doen naar het effect van de VR-bril. Bij MDL hebben we de bril ingezet bij coloscopieën: kijkonderzoeken van de darm, waarbij de arts een endoscoop via de anus inbrengt. Na instemming van de patiënt hebben we pijnstilling vervangen door de VR-bril. Patiënten behandeling naar konden kijken met de VR-bril. Bijvoorbeeld van een stedentrip, een strand, een mooi bos of een dierentuin. Dat filmpje dompelde hen onder in die andere wereld. En zo raakten ze afgeleid van gevoelens van pijn en/of angst tijdens de ingreep.” Helga: “Bij patiënten die hadden gekozen voor de VR-bril brachten we wel altijd een infuus aan, zodat ze – mocht de werking van de bril tegenvallen – tijdens de behandeling alsnog een roesje konden krijgen. Wat overigens niet gebeurd is.”
Een wereld te winnen
Zo ontstonden er dus twee groepen in het onderzoek van Puck: een groep die een roesje wilde tijdens de coloscopie en een groep die koos voor de VR-bril. Dat gaf haar de gelegenheid de verschillen te onderzoeken. En wat waren de verschillen dan precies? “Nou”, zegt Puck, “in strikt wetenschappelijke zin kon er geen significant verschil worden gemeten tussen de mate van pijn en angst bij patiënten die behandeling met een roesje en patiënten die behandeling met een VR-bril hadden ondergaan. Maar toch hebben we de positieve werking van de bril kunnen aantonen in deze pilot. Want na de behandeling hebben we alle patiënten vragen voorgelegd over hun beleving. Wat was uw ervaring met de VR-bril? Zou u er nog een keer voor kiezen? En het mooie was: iedereen had de bril als heel positief ervaren. Ze gaven allemaal aan een volgende keer natuurlijk hartstikke blij mee. Want hieruit blijkt maar dat er nog een wereld te winnen valt op het gebied van pijn- en angstreductie.”
Succes op de kinderpoli
Inmiddels zijn er – in elk geval voor de komende twee jaar – drie VR-brillen in ons ziekenhuis. Een daarvan ligt op de kinderafdeling en de andere twee zijn beschikbaar voor het hele ziekenhuis. Verschillende afdelingen maken er gebruik van. Om te beginnen de Wondpoli, waar Helga werkt. “We zetten de bril in bij verbandwissels en wonden die we chirurgisch moeten reinigen. Ter vervanging van of als toevoeging op pijnstilling.” Een ander mooi voorbeeld speelde zich laatst af op de kinderpoli. Helga: “Op de gipskamer werd bij een jongetje het gips om zijn been verwijderd. Onderwijl speelde hij een spelletje met de VR-bril waarbij hij op gele balletjes moest schieten. Tijdens het spel zei hij ineens tegen zijn moeder: “Mama, het doet toch wel pijn.” Waarop moeder – die op een tablet kon zien wat haar zoontje zag – zei: “Kijk linksboven, daar komt een balletje aan!” En dat was voldoende om de jongen af te leiden van de pijn en verder te laten spelen. Zijn hersenen blokkeerden de pijnprikkel doordat ze zich focusten op het spel. Dat is toch mooi! Het blijft een mooie uitdaging: onderzoeken hoe we pijn en angst kunnen reduceren met alternatieven en zonder direct medicatiegebruik.”
“Ik vergat wat er met mijn voet gebeurde”
In mei 2023 werd het gips verwijderd van de voet van mevrouw Dionisio. “Mijn gips werd opengeknipt met iets wat leek op een scherp apparaat; een soort zaag. Dat vond ik doodeng: ik was bang dat ze er misschien mijn voet mee zouden raken. De verpleegkundige zag mijn angst en vroeg of ik gebruik wilde maken van de VR-bril. Dat heb ik gedaan, en wat was dat fijn, zeg! Ik bevond me ineens in de jungle en werd omgeven door prachtige dieren: olifanten, zebra’s, buffels, antilopen, vogels. En ondertussen hoorde ik mooie muziek… het was zo vredig. Ik vergat wat er met mijn voet gebeurde en voelde geen angst meer. Ik heb genoten van de VR-bril, ik zou er zo weer voor kiezen!”
Laatst bijgewerkt op: 08 april 2024
