'Medisch Maatschappelijk Werk helpt je weer richting te vinden'

Sociaal plaatje

“Ons werk doen wij na opname van patiënten in het ziekenhuis, maar ook op de poliklinieken als het gaat om mensen op de afdeling Geriatrie, dialysepatiënten, patiënten met kanker, en kwetsbare zwangeren op de POP-poli”, vertelt medisch maatschappelijk werker Anne Hebbink over het team dat vier maatschappelijk werkers telt. Haar collega Nadia van Kogelenberg vult haar aan: “Zeker bij complexe patiënten wil je na opname snel een beeld hebben: wat voor mens is de patiënt, heeft hij of zij een netwerk, hoe is de thuissituatie? Daarin willen we meteen kunnen schakelen. De gesprekken doen we op de patiëntenafdeling, op de kamers bij maatschappelijk werk en eventueel thuis.” Het is een veelzijdig en breed vak, vertellen Anne en Nadia. “Ik noem ons ook wel ‘bewegwijzeraars’ voor de patiënt. En voor de arts en verpleegkundige kleuren we het sociale plaatje van de patiënt in”, legt Nadia uit. Anne vertelt: “We hebben echt oog voor de persoon en vandaaruit werken we verder. Daarbij kijken we naar alle levensdomeinen en vragen waar voor hem of haar het zwaartepunt ligt. Waar kunnen we iemand in zijn kracht zetten, waar kun je samen beslissen, en wat kunnen we samen met de patiënt of naasten doen?”

Maatschappelijk werk is méér dan het ogenschijnlijk ‘fijne gesprek’, dat mensen vaak op prijs stellen of benoemen. “We voeren therapeutische gesprekken, waarin we mensen helpen bij verwerking, het vinden van oplossingen en het ontwikkelen van nieuwe vaardigheden. Achter het luisterend oor gaat dus methodische hulpverlening schuil”, legt Anne uit.  

Altijd maatwerk

Niet alleen hun vak, maar ook de problemen van patiënten kunnen breed zijn: moeite hebben met het verwerken van de diagnose, stress, schulden, huisvestingsproblemen, alcohol- of drugsgebruik of relationele problemen. “Alles waar je tegenaan kunt lopen in het leven”, merkt Nadia op. Anne: “Soms is onze rol klein en proberen we iemand te versterken, bijvoorbeeld om zelf dingen te zeggen of te vragen aan de arts. Soms is onze rol groter en schakelen we met professionals buiten het ziekenhuis, voor bijvoorbeeld dagbesteding of extra ondersteuning thuis, vaak vanuit de gemeente. We kunnen op vrijwel alle leefgebieden met mensen in gesprek, over relaties, werk, maar ook over rouw, verlies en eventueel naderend levenseinde. Maar we kunnen ook betrokken worden bij een vermoeden van bijvoorbeeld ouderenmishandeling.”

Anne en Nadia benadrukken: “Geen mens is hetzelfde. Het is altijd maatwerk dat wij bieden.” Hun werk gaat dan ook van een enkel gesprek tot aan de repatriëring van een Canadese inwoner die tijdens familiebezoek in het Slingeland terechtkwam. De duur van hun ondersteuning hangt sterk af van de aard en omvang van de problemen, de relatie tot het ziek zijn en welke partij de beste ondersteuning of hulp kan bieden. “Verwijzen waar nodig en waar het kan, staat hierin voorop. Zodat de patiënt snel en zo zelfstandig mogelijk verder kan.” 

Realiteit

De maatschappelijk werkers noemen zichzelf een soort tolk/vertaler tussen arts en patiënt, en omgekeerd. “Dan geven we handen en voeten aan wat de arts de patiënt en zijn naasten heeft verteld”, zegt Nadia, “En omgekeerd kunnen we de arts of verpleegkundige meer een totaalbeeld geven van de patiënt. Hoewel zij ook de psychosociale zorgbehoefte van een patiënt zien. Zij signaleren voor ons dat er bijvoorbeeld iets speelt in de sociale omgeving, rondom de zelfzorg of in het contact met dierbaren, of juist het ontbreken daarvan.”

Daarin lopen de zorgprofessionals ook regelmatig tegen de weerbarstige realiteit aan: die van de wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg, verslavingszorg, de verpleeghuizen en de druk op de woningmarkt. “Regelmatig moeten we ook aan verwachtingsmanagement doen, ook bij onze collega’s in het ziekenhuis”, vertellen Anne en Nadia. Want deze maatschappelijke problemen raken ook de ziekenhuispatiënt. “Wij kunnen vanuit het ziekenhuis van alles bedenken voor de patiënt, over wat goed of beter zou zijn voor hem of haar, maar de werkelijkheid kan heel anders zijn. Niet altijd is onze gedroomde oplossing iets wat de patiënt wil, of het is door wachtlijsten niet haalbaar. Wat wij wel kunnen doen is meedenken over alternatieven of over hoe een patiënt een periode kan overbruggen.” 

Heftig

Medisch maatschappelijk werkers zijn zelf ook mens. Hoe gaan zij zelf met de soms heftige situaties van patiënten om? Anne en Nadia wijzen meteen naar elkaar: “Daar hebben wij elkaar voor!”