Zaadbalkanker goed te behandelen in Slingeland Ziekenhuis

Zaadbalkanker komt niet vaak voor. En de vooruitzichten op genezing zijn goed. Wel is het de meest voorkomende vorm van kanker bij mannen tot 40 jaar. Maandelijks zelfonderzoek loont. Daarom benadrukt uroloog Arno Geboers: “Wees een vent, zorg dat je je ballen kent.”

Met die landelijke slogan wil de uroloog jonge Achterhoekers bewust maken van de ziekte. Want die is ingrijpend, zelfs als je er op tijd bij bent. Vorig jaar constateerden Arno en zijn collega-urologen bij tien jonge mannen in de regio zaadbalkanker. “Als jonge man schrik je natuurlijk van zo’n diagnose, maar ik zeg altijd: Ga ervanuit dat je geneest, zelfs als je uitzaaiingen hebt.”

Wat is een typische klacht waarmee jonge mannen via de huisarts bij de uroloog terechtkomen? “Meestal is dat een pijnloze, vaste zwelling in een van de zaadballen. De huisarts belt ons meteen of verwijst soms eerst door naar de radioloog. Als de echo wijst op zaadbalkanker krijgt de patiënt dat direct te horen.” Jonge mannen die het overkomt, belanden in een rijdende trein, ziet de uroloog. Na de eerste shock en goede opvang door een van de oncologieverpleegkundigen gaat die trein rijden.

Zaadbalkanker is een kwaadaardige tumor die ontstaat in de zaadbal, meestal in de cellen die zaad produceren. Het is de meest voorkomende kankersoort bij mannen tussen de 15 en 40 jaar. In ons land krijgen ongeveer 900 mannen per jaar de diagnose. Uroloog Arno Geboers: “We zien een verdubbeling in 25 jaar tijd, maar we weten nog niet waardoor dat komt.” Risicofactoren zijn: zaadbalkanker in de familie, niet-ingedaalde zaadbal bij de geboorte, verschrompelde zaadbal, afwijkingen aan de plasbuis of vruchtbaarheidsproblemen.

Kinderwens

Een van de eerste vragen die de uroloog tijdens de diagnose stelt: ‘Heb je een kinderwens?’ Want zaadbalkanker heeft een groot effect op de vruchtbaarheid. “De patiënt kan binnen drie dagen zijn sperma laten invriezen in het fertiliteitscentrum in Arnhem. Dan behoudt hij de mogelijkheid om via kunstmatige inseminatie nog kinderen te krijgen. Hoewel het met de overgebleven bal soms ook via de natuurlijke weg lukt om zwanger te raken.”

Ook krijgt de patiënt binnen 72 uur bloedonderzoek en een CT-scan om vast te stellen of er uitzaaiingen zijn, en volgt er een operatie. “Dat is bedoeld om uitzaaiingen zoveel mogelijk te voorkomen.” Daarbij verwijdert de uroloog in het Slingeland Ziekenhuis de bal via een klein sneetje in de lies. “Meestal kan de patiënt nog dezelfde dag naar huis. Een balbesparende operatie wordt heel weinig gedaan, omdat de patiënt dertig procent kans houdt op uitzaaiingen. Ook bespreken we een balprothese. Maar dat moedig ik niet aan, omdat het kunstmateriaal is waarvan je op lange termijn nog niet weet wat het in het lichaam zal doen.” 

Duidelijk behandeltraject

Na verwijdering van de bal en uitgebreid onderzoek krijgt de patiënt meestal na een week duidelijkheid over verdere behandeling. “Daarin werken we goed samen binnen ons oncologisch netwerk ARTZ met Rijnstate, Ziekenhuis Gelderse Vallei en met het academische Radboudumc. Op woensdag bespreken we elke patiënt tijdens het zogeheten multidisciplinair overleg en maken we een behandelplan.” 

Zaadbalkanker kent vier stadia. In het eerste stadium zijn er geen uitzaaiiingen en zijn er alleen een operatie en intensieve controles nodig bij de uroloog in het Slingeland. Dat stadium komt het vaakst voor. Bij de volgende stadia is er wel sprake van uitzaaiingen naar de lymfeklieren in de buik (stadium 2), naar de borstholte (stadium 3) of naar de organen (stadium 4).

“In het geval van uitzaaiingen draag ik de patiënt over aan de oncoloog. Bij uitzaaiingen in de klieren achter in de buik krijgt de patiënt chemokuren in het Radboudumc in Nijmegen of bestralingen in het Arnhemse Rijnstate. Bij ernstige uitzaaiingen wordt de man soms dezelfde dag nog verwezen voor chemotherapie in Nijmegen, nog voordat de bal wordt verwijderd. Zaadbalkanker is een agressieve soort, maar door die snelle celdeling reageert het vaak ook goed op bestraling en chemokuurbehandeling.”

Misverstanden over zaadbalkanker

• Zaadbalkanker wordt niet veroorzaakt door zelfbevrediging.
• Ook is zaadbalkanker geen geslachtsziekte.
• Zaadbalkanker is niet besmettelijk.
• Je mobiel in je broekzak dragen is geen oorzaak.
• Na het verwijderen van een zaadbal krijg je niet minder zin om te vrijen.
• Je wordt ook niet impotent.

Hoopvolle uitkomst

Natuurlijk vraagt behandeling met of zonder bestralingen of chemotherapie fysiek en mentaal veel van jonge patiënten. Want in elk stadium volgen veel controles. Toch draagt de uroloog een hoopvolle boodschap uit: “Zelfs met uitzaaiingen heb je 90 procent kans dat je na tien jaar nog leeft.” Ook al neemt dat niet weg dat de wereld op zijn kop staat na de diagnose. Hoe zit het met mijn studie, kan ik nog een hypotheek afsluiten of een gezin 0506 stichten? Met al die vragen kan de patiënt in het Slingeland terecht bij het AYA-netwerk voor jonge kankerpatiënten.

Achterhoekse aard

Arno Geboers viert dit jaar als uroloog zijn dertigjarige jubileum in het Slingeland Ziekenhuis. Als geboren Zeeuw vallen hem een paar dingen op aan Achterhoekse mannen. “Aan de ene kant steken ze soms hun kop in het zand. Dat maakte ik een keer mee met een jongeman die heel lang wachtte, doodziek bij ons binnenkwam en zaadbalkanker bleek te hebben. Aan de andere kant zijn Achterhoekers relatief nuchter en pakken ze na de behandeling van deze kankersoort de draad weer op. Of we daarna nog geboortekaartjes krijgen op onze afdeling? Ja, vooral na sterilisatiehersteloperaties, maar zeker ook van patiënten die genezen zijn van zaadbalkanker.”

Sebas had zaadbalkanker

“Wees eerlijk als je er niet gerust op bent”

“Rond mijn 37ste viel het me op dat ik aan één kant een beetje knijpend gevoel had en dat een van mijn zaadballen wat kleiner was. Ook was er een leeftijdsgenoot met teelbalkanker in mijn omgeving en daarom leek het me goed om het te laten checken”, vertelt Sebas (41), een sportieve vader van twee dochters, met een veelzijdige baan in het voortgezet onderwijs. “Mijn opluchting was groot toen de vervangende huisarts wel het verschil in grootte opmerkte, maar ervan uitging dat er niets aan de hand was. Na bijna een jaar kreeg ik soms een kloppend gevoel vanbinnen. Ook onze eigen huisarts voelde wel iets, maar vond het niet verontrustend. Toen heb ik eerlijk gezegd dat ik er zelf niet gerust op was.

Een echo in het Slingeland Ziekenhuis wees uit dat er een randje langs mijn zaadbal zat, maar de huisarts vond dat niet alarmerend. Puur voor de geruststelling heb ik toch om een afspraak bij de uroloog gevraagd. Die bevestigde dat er iets zat wat er niet hoorde, en adviseerde om geen risico te nemen en de bal te laten verwijderen. Hij vroeg ook of we nog een kinderwens hadden, maar met twee dochters van toen 6 en 8 was ons gezin compleet.

Diezelfde middag werd ik al gebeld en de volgende ochtend had ik meteen een operatie die prima verliep. De uroloog kon nog geen definitief uitsluitsel geven, maar zei dat de operatie een goede keuze was geweest. Na weefsel-, bloed- en röntgenonderzoek kreeg ik na een week de diagnose teelbalkanker, zonder uitzaaiingen. Vanaf dat moment kreeg ik elke zes maanden nacontrole om uitzaaiingen uit te sluiten.

Toen ik naar huis ging en de arts me sterkte wenste, kwam het besef. Dat het leven dat me zo dierbaar is, zo kwetsbaar kan zijn. Er is geen aanwijsbare oorzaak voor de kanker en ik heb er geen invloed op. Dat maakt het ongrijpbaar. En ik ben ook een stuk alerter geworden. Huilen kon ik op dat moment niet, dat kwam later pas. Professionele gesprekken heb ik niet gehad, want ik kan er met mijn vrouw en vrienden goed over praten.

In mijn lichaam kon ik wel veel stress voelen en daardoor kortademig worden. Dankzij mijn moeder, die ayurvedisch masseuse is, had ik na drie dagen weer een normale ademhaling. Het komt alleen nog maar terug in de week voorafgaand aan de controle. De uitslag is elke keer weer spannend, maar ik ben er ook aan toe om te weten hoe het zit. Wat ik tegen andere mannen wil zeggen? Wees niet naïef als je iets geks voelt, ga naar je huisarts en zeg het als je ongerust bent.

Over ouder worden denk ik nog steeds hetzelfde, ook al voel ik me niet meer zo onsterfelijk. Dat is een gegeven. Toch zie ik het leven als een grote ontdekkingstocht en geniet ik dagelijks, met iedereen om me heen.”