Begrip en revalidatie helpen bij post-COVID
Uitgekiend revalidatietraject helpt patiënten bij herstel
Gepubliceerd op: 02 januari 2023‘Alsof ze opeens de stekker eruit hebben gehaald’. Die woorden hoort longarts Gerrit Bosman regelmatig van patiënten bij wie hij de diagnose post-COVID (ook wel long COVID) stelt. Hun weg richting herstel is lang en vergt veel geduld.
De kleinste inspanning kost veel post-COVID-patiënten veel energie. Zoiets eenvoudigs als de wasmand naar zolder brengen of een boodschappentas optillen, kost de grootst mogelijke moeite. Terwijl die persoon vóór de coronabesmetting bijvoorbeeld nog fanatiek aan vechtsport deed of een energieke werknemer was. Longarts Bosman: “Ze hebben allemaal het gevoel dat ze veel hebben ingeleverd. Ze zijn lang niet degene die ze ooit waren en weten ook niet of ze dat ooit weer gaan worden.”
Veel frustratie
De frustratie, die gepaard gaat met post-COVID, begrijpt longarts Bosman dan ook goed. Na het stellen van de diagnose post-COVID begint hij daarom met twee dingen: uitleg geven en begrip tonen. “Post-COVID is een nieuw fenomeen, waarbij de virusinfectie. Het beïnvloedt de gezondheid van de hele mens. Ik vertel de patiënt dat het impact heeft op vier gebieden, namelijk geestelijk, sociaal, lichamelijk en op het gebied van levensinvulling. Na besmetting hebben de longen de strijd restloos gewonnen, maar op andere gebieden kunnen mensen veel last houden.”
Over de lichamelijke oorzaken van de klachten is nog veel onduidelijk. Bosman: “Het zijn niet alleen de mensen die in het ziekenhuis hebben gelegen met corona. Bij mensen met post- of long COVID zijn de longen na enige tijd hersteld. Wel zien we veel malaise en neurologische gevolgen, zoals beperkt (werk) geheugen, aantasting van de geur- en smaakzenuw en concentratieproblemen. Het autonome zenuwstelsel lijkt niet meer goed te kunnen afstemmen op de behoefte. Schakelen van rust naar inspanning gaat vertraagd. Ik vergelijk het met een auto die blijft hangen in de eerste versnelling. Die heeft niets te zoeken op de snelweg. En in rust lijkt het soms of het gaspedaal, zonder reden, wordt ingedrukt.”
Reactiveren
Wie in het Slingeland de diagnose post-COVID krijgt, komt in aanmerking voor een multidisciplinair revalidatietraject. Daarbij zijn een revalidatiearts en fysiotherapeut betrokken, eventueel aangevuld met een psycholoog of gedragsdeskundige. Longarts Bosman zorgt in goede samenwerking met de revalidatieartsen voor toegang tot revalidatiecentra als Klimmendaal en Medinello of verwijst door naar een gespecialiseerde fysiotherapeut. “In een revalidatie- of reactivatietraject leert men niet over de grens te gaan en niet te grote doelen na te streven. Ook mindfulness kan daarbij helpen.”
Of mensen met post-COVID volledig herstellen, kan longarts Bosman nog niet zeggen. Daarvoor bestaat het fenomeen te kort. Bemoedigend zegt hij: “Na verloop van tijd zie ik mensen wel vooruitgaan. Vraag jezelf niet te veel af of helemaal herstellen mogelijk is, want dat werkt contraproductief. Liever adviseer ik iedere post-COVID-patiënt om op de elektrische fiets te stappen. Daarop krijg je weer vertrouwen en is er geen frustratie. Je gaat letterlijk en figuurlijk weer ergens heen."
“Herstel gaat in hele kleine stapjes”
Het liefst stelt hij zichzelf de komende lente een grote tocht op zijn racefiets in het vooruitzicht. Maar de voorheen zo sportieve Fred Meijer (61) uit Doetinchem leert als post-COVID-patiënt zijn verwachtingen continu bij te stellen. Zijn weg naar herstel duurt lang. “Een paar maanden geleden kwam ik met trombose in mijn been en embolieën in beide longen in het Slingeland terecht. Mijn eerste coronabesmetting liep ik vorig jaar april op en daar herstelde ik niet goed van. Na een nieuwe besmetting in maart van dit jaar liep het uit de hand. Gelukkig waren de bloedstolsels dankzij de bloedverdunners al snel verdwenen, maar ik bleef me beroerd voelen. Na grondig onderzoek stelde Gerrit Bosman de diagnose post-COVID.”
Een frustrerende aangelegenheid voor Meijer, die in 2018 op één dag drie keer de Mont Ventoux op fietste. Een maand na de ziekenhuisopname ging hij door de medische molen. Zijn longen blijken weer gezond en ook zijn hart doet het uitstekend. Toch kost het hem veel moeite om van zijn restklachten af te komen. “Ik had vaak hoofdpijn, was misselijk, had last van hersenmist en voelde me ziek na inspanning. Daar heb ik nu wat minder last van. Ik heb me suf gegoogeld en pikte die dingen eruit waar ik iets aan had. Ik heb baat bij ademtherapie volgens de methode van Dixhoorn. En gelukkig kende ik fysiotherapeut Cora van Heerde van Fitwijzer in Wehl, die weet hoe ze post-COVID-patiënten in hun revalidatie moet begeleiden.”
Post-COVID: 200 symptomen en veel internationaal onderzoek
Wereldwijd worden al tweehonderd symptomen geschaard onder de diagnose post-COVID. De meest voorkomende zijn geheugen- en concentratieproblemen, vermoeidheid, ziek voelen na inspanning, ‘hersenmist’ en verlies aan reukvermogen. Ook komen angst, depressie en hartkloppingen regelmatig. Veel van de symptomen komen overeen met aandoeningen als chronisch vermoeidheidsyndroom (ME/CVS), ziekte van Lyme en fibromyalgie. Naar de mogelijke oorzaken van de aanhoudende klachten wordt internationaal veel onderzoek gedaan. Er zijn aanwijzingen dat microstolsels in het bloed voor problemen kunnen zorgen en dat hele kleine achtergebleven virusdeeltjes het immuunsysteem blijven triggeren. Maar sluitend bewijs of een ultieme behandeling is er niet.
Post-COVID vereist een specifieke revalidatie. Fred Meijer:
“De essentie is dat je voorkomt dat je steeds over je grens heen gaat: want anders val je voortdurend terug en herstel je nooit. Dat deed ik toen ik op eigen houtje probeerde te herstellen. Bij post-COVID moet je eerst echt in je comfortzone trainen en pas later mag je af en toe de grens opzoeken. Het duurt lang, maar het is de enige manier om te herstellen.”
Laatst bijgewerkt op: 17 februari 2023
